គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍កាលពីខែមុន
នាថ្ងៃមួយកាលពីខែមុន នៅតាមផ្លូវទៅផ្សារថ្មី មានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយកើតឡើង។
ភាគីទាំងសងខាងជិះម៉ូតូបុកគ្នា បណ្ដាលឲ្យមនុស្ស និងម៉ូតូខ្ទាតឆ្ងាយពីគ្នារៀងៗខ្លួន។ ម៉ូតូមួយគ្រឿងបញ្ជាដោយម្ចាស់ជាក្មេងកំលោះ តែម្នាក់ឯង ឯម៉ូតូមួយគ្រឿងទៀតជិះគ្នាពីរនាក់ ប្រុស និងស្រី ទំនងជាគូស្នេហ៍។ ពេលព្រឹត្តិការណ៍កើតឡើងភ្លាម មនុស្សទាំងបីនាក់ដេកស្ដូកក្រោកស្ទើរមិនរួច រីឯចរាចរណ៍តាមផ្លូវក៏ត្រូវផ្អាកសិន ព្រោះមានមនុស្សជាច្រើន ខ្លះរត់ ខ្លះដើរមកមើលហេតុការណ៌នេះ។
ជនរងគ្រោះទាំងបីនាក់ ខំក្រោកទាំងត្រដាបត្រដួស មើលរបួសខ្លួនឯង និងគ្នារបស់ខ្លួន រួចដើរទៅរកភាគីម្ខាងទៀត។ ប្រជាជនដែលបានមកមើលឈរជារង្វង់ រង់ចាំមើលអ្នកទាំងបី។ ខាងគូស្នេហ៍ទាំងពីរនិយាយខ្សឹបគ្នា ដោយសម្លឹងទៅក្មេងកំលោះ។ ខាងក្មេងកំលោះវិញដូចជាគ្រេចកដៃ តែគាត់ខំក្រោកដើរទៅនិយាយជាមួយគូស្នេហ៍ទាំងពីរនាក់នោះថា «សុំទោស! មិញនេះខ្ញុំឆ្លងថ្នល់លឿនពេក ទើបបុកបងទាំងពីរ។ តើបងទាំងពីររបួសធ្ងន់ទេ?»
បុរសម្ខាងទៀត ញញឹមតបវិញ «អំបាញ់មិញនេះជាកំហុសពួកខ្ញុំមិនបានប្រយ័ត្នទេ រវល់ជជែកគ្នាមិនបានឃើញប្អូនឆ្លងថ្នល់។ ពួកខ្ញុំគួរតែសុំទោសមុន។ ឲ្យខ្ញុំសុំទោសផង។ មើលទៅដៃប្អូនដូចជាគ្រេចខ្លាំង?»
«មិនអីទេ! ឲ្យខ្ញុំសុំទោសម្តងទៀត!»
«ពួកយើងខុសទាំងពីរទេ តែល្អហើយមិនមានរបួសធ្ងន់។»
និយាយដល់ត្រឹមនេះ ពួកគេសម្លឹងមើលទៅម៉ូតូរៀងខ្លួន ហើយក៏ដើរទៅបណ្ដើរម៉ូតូ ដំណាលគ្នានឹងមនុស្សដែលបាននាំគ្នាមកឈរមើល រំសាយគ្នាដើរចេញ ហើយចរាចរណ៍ក៏ដំណើរការធម្មតាវិញ៕
ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៤ តុលា ២០០៨
មើលរំលង…
ចេញពីពាក្យម៉ាក់ងាយ ខ្ញុំក៏នឹកឃើញដល់ពាក្យមើលរំលង… ការវិនិច្ឆ័យរបស់មនុស្សមួយចំនួន ដែលខ្ញុំធ្លាប់ស្ដាប់ គឺជាយល់ឃើញតែមួយជ្រុង មិនទាន់ជាការវិភាគនៅឡើយ។ គិតខ្លី មិនវែង ឈ្លោះទាស់ទែងដើម្បីឈ្នះ បច្ចុប្បន្នខ្មែរសម្បូរមនុស្សបែបនេះណាស់ ធនធានមនុស្សនៅតិច អ្នកយល់ដឹងនៅខ្វះ និយាយថា កុំជឿវាសនា ប៉ុន្តែប្រើគំនិតដែលវាសនាកំណត់មក មិនទាន់ចេះរំដោះខ្លួនពីវាសនានៅឡើយ។ គេចូលចិត្តប្រកែកគ្នា ទាំងដែលម្នាក់និយាយពីគោ ម្នាក់និយាយពីក្របី ខំរកទ្រឹស្ដីមកអួតគ្នាថាខ្លួនពូកែជាង ជជែកពីបញ្ហាមិនមែនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា តែដើម្បីអួតខ្លួនទៅវិញ។
ខ្ញុំធ្លាប់ជាមនុស្សមើលរំលងបែបនេះ ទើបពេលនេះខ្ញុំលែងចូលចិត្តជជែកវែកញែក ហើយក្លាយជាអ្នកស្ដាប់គេជជែកវិញ។ ពេលមិនជជែក ខ្ញុំក៏មានពេលពិចារណាទៅលើអ្នកកំពុងជជែក។ មនុស្សប្រកែកដើម្បីតែប្រកែក មិនមែនដើម្បីយល់ដឹង ឬចែករំលែកឡើយ។ ម្នាក់ៗប្រកាន់តែចំណង់ចំណូលចិត្តខ្លួន រួចមើលរំលងចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់គេ។ ពេលខ្ញុំចេញសៀវភៅ «ចង្កៀងនិទានរឿងខ្មោច» អ្នកខ្លះក៏និយាយយ៉ាងខ្លីថា អានរឿងខ្មោចគឺឥតប្រយោជន៍… ម៉េចក៏ថាឥតប្រយោជន៍?
ការប្រកែកគ្នានៅតែមាន ព្រោះអ្នកប្រកែកទាំងនោះប្រកាន់គំនិតមួយជ្រុង មិនព្រមបើកចិត្តយល់ដឹងជាសាកល។ ខ្ញុំគិតជានិច្ច ថាគួរធ្វើយ៉ាងម៉េចទើបអ្នកមិនយល់ ព្រមយល់វិញ? ខ្ញុំជឿថា រឿងអ្វីក៏ដោយសុទ្ធតែមានតម្លៃ និងប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែតើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់ ដែលមិនមើលរំលង ហើយអាចមើលឃើញពីតម្លៃ និងអាចទាញយកប្រយោជន៍? ខ្ញុំគិតដល់មហាសេដ្ឋីដែលមានដើមកំណើតពីគ្រួសារក្រីក្រ គិតដល់មនុស្សជោគជ័យដែលកើតចេញពីគេមើលស្រាល រួចហួសចិត្តថា ម្ដេចក៏មនុស្សនៅតែមើលងាយអ្នកក្រ? ម្ដេចក៏មនុស្សនៅមើលស្រាលគ្នា?
សួស្ដីថ្ងៃបុណ្យសែនលោកខែ
«លោកខែអើយ សូមឱ្យខ្ញុំមានសុខភាពល្អ សំណាងល្អ និងរកប្រាក់បានច្រើន! សាធុ! សាធុ! សាធុ!»
ខ្ញុំចង់មើលឃើញលោកខែ ពេលមេឃកំពុងភ្លៀងរលឹម… 😉
ដាក់ចិត្តគេក្នុងចិត្តយើង
ចិត្តគេមិនដូចចិត្តយើង… ពេលខ្លះបញ្ហានេះរំខានខួរក្បាលសម្បើមណាស់។ មិនគិតមិនបាន ពេលដែលគេធ្វើរឿងដែលមិនខ្វល់ពីអារម្មណ៍យើង ហេតុនេះក៏នឹកថា ហេតុអីក៏កម្មវិធីសិក្សាមិនបញ្ចូលមេរៀននិយាយពី «ដាក់ចិត្តគេក្នុងចិត្តយើង»? ធាតុពិតរបស់ខ្ញុំជាមនុស្សងាយប៉ះពាល់អារម្មណ៍ណាស់ ជាហេតុដែលឧស្សាហ៍រងទុក្ខព្រោះតែទង្វើអចេតនារបស់មនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន។ សម្តីតែមួយម៉ាត់របស់គេធ្វើឱ្យខ្ញុំឈឺក្បាលរហូតដល់មួយខែ… វាដាក់សម្ពាធណាស់… ម៉េចក៏គេនិយាយពាក្យនោះចេញមក ដោយអត់ខ្វល់ពីអារម្មណ៍ខ្ញុំសោះអ៊ីចឹង? បើជាខ្ញុំវិញ តើខ្ញុំអាចនិយាយទៅគេទេ? មនុស្សដែលខំយល់ពីអារម្មណ៍គេគឺត្រូវចាញ់ប្រៀបគេ មែនទេ?
មិនអ៊ីចឹងទេ! ព្យាយាមយល់ពីគេ ដើម្បីគេ និងដើម្បីខ្លួនឯង!
ថ្វីត្បិតថា មនុស្សខ្លះធ្វើអ្វីឥតហេតុផល ព្រោះមានសារជាតិអាក្រក់ពីកំណើត ក៏យើងគួរតែព្យាយាមយល់ពីគេ។ ពេលនេះគេគ្មានហេតុផល តែប្រាកដជាមានហេតុផលដែលធ្វើឱ្យគេក្លាយជាមនុស្សគ្មានហេតុផល។ ខ្ញុំធ្លាប់ខឹងមិត្តម្នាក់យ៉ាងខ្លាំង ដែលភ្លើងកំហឹងនោះបានត្រឹមតែឆេះឆាបចិត្តខ្ញុំ ទាំងដែលគ្មានអ្នកណាដឹងសោះ។ ជួបបញ្ហានេះ ខ្ញុំក៏ខំរកវិធីដោះស្រាយ។ វាមិនអាចដោះស្រាយឱ្យគេយល់ពីអារម្មណ៍របស់ខ្ញុំ ឬឱ្យគេមកសុំទោសខ្ញុំទេ តែអាចដោះស្រាយដោយព្យាយាមយល់ពីអារម្មណ៍របស់គេ។ ដាក់ចិត្តគេក្នុងចិត្តយើង ហើយសួរខ្លួនឯងថា ម៉េចក៏គេធ្វើបែបនេះដាក់យើង? ម្នាក់ៗសុទ្ធតែមានទុក្ខរៀងខ្លួន ដែលទុក្ខទាំងនោះរាប់តាំងពី ភាពច្រណែនឈ្នានីស អារម្មណ៍អត្មានិយម ចិត្តលម្អៀង ការផ្ដល់តម្លៃលើគុណសម្បត្តិផ្សេងៗ ។ល។ ម៉េចក៏គ្រប់គ្នាសុទ្ធតែចូលចិត្តរាប់អានជាមួយមនុស្សពូកែ ឬមនុស្សស្អាត? គួរឱ្យឆ្ងល់ទេ? បើមិនឆ្ងល់ទេ ទំនាស់ក្នុងខ្លួនមួយនេះគឺត្រូវបានដោះស្រាយហើយ។
«ជួនកាលយើងមិនខុសទេ គ្រាន់តែបុគ្គលិកលក្ខណៈយើងមិនត្រូវចិត្តគេ»
តើអ្នកណាជាអ្នកកំណត់ទៅ?
ជឿហើយ ថាមនុស្សពិតជាមានការបែងចែកឋានៈ… មនុស្សតែងតែសរសើរអ្នកណាដែលខ្លួនចូលចិត្ត ព្រោះពួកគេមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នា ពោលគឺនិស្ស័យ អត្តចរិត ពិសេសគឺប្រភេទនៃបញ្ញា ដែលពួកគេអាចទទួលស្គាល់គ្នា។ ខ្ញុំធ្លាប់ឆ្ងល់តាំងពីតូច ពីការវាយតម្លៃ ឬការគិតខុសគ្នារបស់មនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន ដោយតែងតែសួរខ្លួនឯងថា ហេតុអ្វីក៏គេមិនយល់ដូចខ្ញុំ? មេចក៏គេថាពណ៌ក្រហមជាពណ៌ផ្កាឈូក? ហ៊ឺ… វាស្មុគស្មាញណាស់!
រហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំក៏ស្ដាប់យោបល់គេជជែកពីអ្នកសិល្បៈ។ ម៉េចក៏គេថា អ្នកចម្រៀង«ក» ច្រៀងពីរោះជាងអ្នកចម្រៀង«ខ»? បើខ្ញុំស្ដាប់ទៅ «ក»គ្មានអ្វីអាចប្រៀបធៀបនឹង«ខ»សោះ មិនថាទឹកដមសំឡេង ឬក៏បច្ចេកទេសច្រៀង។
ម៉េចក៏គេថាអ្នកនិពន្ធ«ក» សរសេរល្អជាងអ្នកនិពន្ធ«ខ»? បើខ្ញុំយល់ថា «ខ»ទើបយល់ពីអ្វីជាការតែងនិពន្ធពិតប្រាកដ ចេះចង ចេះស្រាយ គ្រាន់តែអានមួយត្រួសក៏យល់ថាជាអ្នកយល់ដឹងទូលំទួលាយ ទាំងអក្សរសាស្ត្រ ទាំងចិត្តសាស្រ្ត រីឯអ្នកនិពន្ធ«ក» សរសេរបាយបិណ្ឌចូលបាយបាត្រហ្នឹង។
ម៉េចក៏គេយល់ថា អ្នកដឹកនាំសម្ដែង«ក» ពូកែជាងអ្នកដឹងនាំសម្ដែង«ខ»? បើភ្នែកខ្ញុំមើលទៅ អ្នកដឹកនាំសម្ដែង«ខ» ចេះប្រើប្លង់សមឥតខ្ចោះ រូបភាពមានហេតុផល មានអត្ថន័យ តែអ្នកដឹកនាំសម្ដែង«ក»វិញ និយាយតាមត្រង់ ខ្ញុំមើលមិនចូលភ្នែកសោះ។
យ៉ាងណាវានៅតែមិនអាចបញ្ជាក់ថា ការគិតរបស់ខ្ញុំត្រូវ។ ក្នុងលោកនេះមានរឿងប្លែកច្រើនណាស់ ហើយគួរឱ្យហួសចិត្តណាស់។ អ្នកយល់នៅតែយល់ អ្នកមិនយល់នៅតែមិនយល់… វាដូចជាស្រេចលើឧបនិស្ស័យ។ តើអ្នកណាជាអ្នកកំណត់ទៅ?
សួស្ដីថ្ងៃខួបកំណើត!
នេះជាថ្ងៃកំណើតខ្ញុំ… មិនចាំថា ខ្ញុំចាប់ផ្ដើមចាប់អារម្មណ៍ពីថ្ងៃកំណើតខ្លួនឯងនៅអាយុប៉ុន្មានទេ ព្រោះដល់ថ្ងៃនេះម្ដងៗ គ្មានអ្នកណារំឭកខ្ញុំសោះ។ ប៉ុន្តែកាលពីឆ្នាំទៅ គឺមានមិត្តភក្តិប៉ុន្មាននាក់បានទិញនំមកឱ្យខ្ញុំ។ ខួបកំណើតលើកដំបូង… គិតទៅខ្ញុំក៏អាចផ្លុំទៀននំខួបកំណើតដូចគេឯងដែរ។ តែនិយាយតាមត្រង់ ខ្ញុំមិនដែលស្រមៃឱ្យអ្នកណាធ្វើខួបកំណើតឱ្យខ្ញុំសោះ ព្រោះទម្លាប់នឹងគ្មានពិធីខួបកំណើតទៅហើយ ហើយបែរជារអៀសខ្លួនទៅវិញ ពេលមានគេចាប់អារម្មណ៍ខ្ញុំបែបនេះ។
ទោះយ៉ាងណា ពេលគិតចុះឡើង នេះជាថ្ងៃពិសេសមួយ ទោះមិនចំពោះអ្នកណាក៏ដោយ តែចំពោះខ្ញុំ គឺខ្ញុំគួរតែឱ្យតម្លៃថ្ងៃនេះ ថ្ងៃដំបូងបំផុតនៃវត្ថមានខ្ញុំលើផែនដីនេះ។ តែថាទៅមើ… ថាតើនៅថ្ងៃពិសេសបែបនេះ ខ្ញុំគួរតែធ្វើអ្វីទៅ? មានតែគិតពិចារណាប៉ុណ្ណោះ។ អរគុណម៉ែដែលបានបង្កើតខ្ញុំ! ពេលនេះខ្ញុំអាយុ២៧ឆ្នាំ ក៏ធំដឹងក្ដីហើយ… ខ្ញុំត្រូវសងគុណម៉ែ ហើយត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯងឱ្យច្បាស់ ថាខ្ញុំកើតមកដើម្បីអ្វី?
ជីវិតនេះជួបរឿងមិនសមបំណងជាច្រើន ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនអាចចុះចាញ់ទេ ហើយខ្ញុំត្រូវតែសរសើរខ្លួនឯង ដែលអាចរស់រហូតមកដល់ពេលនេះ ដែលបើទោះជាយ៉ាងណា ក៏មានមនុស្សជាច្រើនស្រលាញ់ចូលចិត្តខ្ញុំ។ …បើគិតពីរឿងរ៉ាវកន្លងមក ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់មើលស្រាលខ្លួនឯង ខ្វះភាពជឿជាក់ ពោលសត្រូវរបស់ខ្ញុំគឺស្រមោលខ្ញុំខ្លួនឯង។ ចំណុចមួយនេះ ខ្ញុំត្រូវតែព្យាយាមកែ។ មិនត្រូវទន់ជ្រាយទៀតទេ ត្រូវតែជឿជាក់ខ្លួនឯង និងត្រូវមានសង្ឃឹម… ញញឹមឱ្យបានច្រើនជាងនិយាយ ហើយក៏ត្រូវឧស្សាហ៍ធ្វើការឱ្យច្រើនជាងដេករវើរវាយ។
ខ្ញុំជាមនុស្សម្នាក់កើតនៅថ្ងៃទី២៧ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨៤ នឹងរស់នៅជាមនុស្សល្អ រស់នៅឱ្យមានប្រយោជន៍ដល់មាតុភូមិ និងផែនដី មិនធ្វើឱ្យអ្នកដែលបង្កើតខ្ញុំមកអស់សង្ឃឹមឡើយ!
២៧ សីហា ២០១០
សុខ ចាន់ផល
នេះជាបេះដូងខ្មែរ
ខ្ញុំចង់ឃើញខ្មែរស្រលាញ់គ្នាដូចក្នុងបទចម្រៀងនេះ…
ប្រហែលជាលោកអ្នកជ្រាបហើយ មានមតិរិះគន់ជាច្រើន ចំពោះសិល្បៈចម្រៀងខ្មែរបច្ចុប្បន្ន ហើយខ្ញុំមានពាក្យជាច្រើនដែលមិនដែលនិយាយ… បើនិយាយច្រើន មានខុសអ្វីពីការពារខ្លួនឯង ព្រោះខ្ញុំក៏ជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងសិល្បៈ។ បែបនេះខ្ញុំក៏ចេះតែគិតថា តើគួរនិយាយឬមិនគួរ… ប៉ុន្តែដោយតាំងខ្លួនជាមនុស្សស្មោះត្រង់ តើមានរឿងអ្វីដែលគួរលាក់បាំងនោះ? អ៊ីចឹងខ្ញុំក៏សរសេរអត្ថបទនេះ ដើម្បីបញ្ជាក់ពីអារម្មណ៍ពិតរបស់ខ្ញុំ។ …គឺដូចខ្មែរគ្រប់គ្នាអ៊ីចឹង ខ្ញុំចង់ឃើញសិល្បៈខ្មែរល្បី ហើយខ្ញុំមិនចង់សរសេរទំនុកច្រៀងឱ្យបទភ្លេងចម្លងគេទេ ព្រោះទោះជាខ្ញុំខំប្រឹងរកអត្ថន័យចម្រៀងខ្លួនឯងយ៉ាងណា ក៏នៅតែមានឈ្មោះថាបទភ្លេងចម្លងគេ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំបែរជាធ្វើវារាល់ថ្ងៃ ហេតុនេះខ្ញុំសង្ឃឹមថា អ្នកដែលមានសុភវិនិឆ្ឆ័យនឹងយល់អារម្មណ៍ខ្ញុំ។
ក្នុងជីវិតមនុស្សប្រហែលជាមានរឿងពីរសំខាន់ មួយគឺក្រពះ ពីរគឺឧត្តមគតិ។ ចំពោះអ្នកមាន ពួកគេអាចលែងខ្វល់ពីក្រពះ គិតតែម្យ៉ាងគឺឧត្តមគតិ។ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកក្រដូចជាខ្ញុំ ដើម្បីរស់សម្រេចឧត្តមគតិ ត្រូវតែគិតពីក្រពះសិន។ ហេតុនេះខ្ញុំក៏ទ្រាំសរសេរទំនុកច្រៀងឱ្យបទភ្លេងចម្លង ដើម្បីអាចមានឱកាសសរសេរទំនុកច្រៀងឱ្យបទភ្លេងខ្មែរនិពន្ធថ្មីៗ និងដើម្បីបង្ហាញគំនិតអប់រំមួយចំនួនក្នុងបទចម្រៀង ពោលបើទោះជាបទភ្លេងចម្លង តែក៏មានអត្ថន័យជួយសង្គមបានខ្លះ ដូចជាបទ ក្រោកឈរ ឈាមពេជ្រ ព្រោះយើងជាមិត្ត និស្សិតជួបស្នេហ៍ ស្រលាញ់គឺលះបង់ ស្នេហ៍ស្មោះពិតជាមាន និងបទផ្សេងៗទៀត ដែលខ្ញុំព្យាយាមរកន័យលួងលោមអ្នកស្ដាប់ឱ្យរៀនរស់ដោយចិត្តត្រជាក់ លះបង់អារម្មណ៍ស្អប់ខ្ពើមគ្នា។ ជាលទ្ធផល រហូតមកដល់ពេលនេះ ខ្ញុំសរសេរទំនុកច្រៀងបានរាប់រយបទ ដែលក្នុងនោះមានបទភ្លេងខ្មែរនិពន្ធថ្មីរាប់សិនបទផងដែរ ទាំងបានចេញលក់ និងមិនទាន់ចេញលក់។
ដូចដែលលើកឡើងនេះ ខ្ញុំចង់បញ្ជាក់ថា បើខ្ញុំមិនព្រមតែងទំនុកច្រៀងឱ្យបទភ្លេងចម្លង ខ្ញុំក៏គ្មានឱកាសតែងបទថ្មីរបស់ខ្មែរ ក៏មិនអាចបញ្ចេញគំនិតអប់រំរបស់ខ្លួន។ ដូចគ្នា បើផលិតកម្មស្រុកខ្មែរមិនចម្លងបទភ្លេងគេខ្លះ ផលិតកម្មនោះក៏មិនអាចឈរខ្លួនហ្នឹង ត្បិតលក្ឌខណ្ឌស្រុកទេសមិនទាន់អំណោយផលក្នុងការផលិតស្នាដៃថ្មីនៅឡើយ។ អ្នកស្ដាប់មួយចំនួនបន្ទោសអ្នកផលិត ខណៈដែលអ្នកស្ដាប់ជាច្រើនមិនទាន់ឱ្យតម្លៃស្នាដៃផលិតថ្មីសោះ។ ប៉ុន្តែការបន្ទោសនេះមិនទាន់មានប្រសិទ្ធភាព ក៏មិនមែនជាដំណោះស្រាយ ផ្ទុយទៅវិញបានត្រឹមតែជម្លោះ ព្រោះខ្មែរមិនយល់អារម្មណ៍គ្នា។
ជួនកាលខ្ញុំគិតជ្រៅពីសិល្បៈខ្មែរ ថាតើដល់ពេលណាទើបរីកចម្រើន សម័យកូនខ្ញុំ ឬក៏ចៅខ្ញុំ? សាមគ្គីរស់ បែកបាក់សាមគ្គីស្លាប់។ ខ្ញុំរស់មិនយូរទេ ក៏មិនចង់ឱ្យអ្នកណាស្អប់ឈ្មោះខ្ញុំដែរ។ និយាយបែបនេះមិនមែនខ្ញុំចង់កែប្រែចិត្តអ្នកដែលរិះគន់ខ្ញុំឱ្យស្រលាញ់ខ្ញុំទេ តែខ្ញុំចង់ឃើញខ្មែរចេះស្រលាញ់គ្នាច្រើនជាងនេះ ហើយចាប់ដៃគ្នាដើម្បីអនាគត។ បើឃើញបងប្អូនយើងធ្វើចោរ យើងត្រូវរកមូលហេតុ ហើយជួយសង្គ្រោះគ្នា មិនមែនឈ្លោះគ្នាប្រកាសតាមអ៊ីនធើណេតទេ។ ធ្វើបែបនេះដើម្បីអ្វី? តើអ្នកឈរជាខ្មែរឬក៏ជាតិណា? នេះមិនមែនហៅថា មានមនសិកាជាតិទេ គឺជាន់ជាតិឯង ព្រោះនៅតាមអ៊ីនធើណេត តើមានជាតិណាខ្លះដែលបានឃើញ? តើពួកគេនឹងយល់យ៉ាងម៉េច? ខ្ញុំបែរជាសរសើរជាតិគេ ពេលឃើញគេចេះការពារគ្នា ចេះលាក់បាំងរឿងអាស្រូវគ្នា ព្រោះពួកគេពិតជាស្រលាញ់គ្នាដូចបងប្អូនមែន។
ពេលនេះខ្មែរមិនមែនទន់ខ្សោយតែផ្នែកសិល្បៈទេ តែបើយើងចង់ដោះស្រាយផ្នែកសិល្បៈមុន គឺដូចខ្ញុំនិយាយអ៊ីចឹង ត្រូវស្រលាញ់គ្នាជាមុនសិន ហើយលើកទឹកចិត្តគ្នាឱ្យផលិតស្នាដៃថ្មីៗដោយខ្លួនឯង។ រឿងមួយនេះមិនមែនម្នាក់ឯងធ្វើបានទេ តែទាល់តែផ្ដើមពីអ្នក ហើយទាល់តែអ្នកជួយណែនាំដល់មិត្តភក្តិបងប្អូនអ្នក។ គិតទៅមើល បើម្នាក់ៗសុទ្ធតែគាំទ្រស្នាដៃផលិតថ្មី ហើយឈប់ទិញស្នាដៃចម្លង តើក្រុមហ៊ុនផលិតចម្រៀងផលិតបទភ្លេងចម្លងទៀតទេ? ខ្ញុំជាអ្នកនិពន្ធម្នាក់ នឹងសប្បាយចិត្តបំផុត ហើយខ្ញុំជឿថា ពេលនោះតម្លៃជាអ្នកនិពន្ធខ្មែរនឹងប្រសើរជាងពេលនេះ។
បើមានទាស់ខុសអី សូមអនុគ្រោះផង! ខ្ញុំស្រលាញ់ខ្មែរ ស្រលាញ់បងប្អូនខ្មែរគ្រប់គ្នា!
ពីខ្ញុំ សុខ ចាន់ផល
អនុស្សាវរីយ៍ 
វិចារថ្មីៗ